Kayıt Dışı ile Mücadele, Onuncu Kalkınma Planı’nda

TBMM’de görüşülerek kabul edilen Onuncu Kalkınma Planı’nın (2014-2018) Onaylandığına İlişkin Karar, 6 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayınlandı. Onuncu Kalkınma Planı, Cumhuriyetin 100. Yıldönümü olan 2023 yılında Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’nın 2 trilyon dolara, kişi başına gelirin 25 bin dolara yükseltilmesi; ihracatın 500 milyar dolara çıkarılması; işsizlik oranının %5’e düşürülmesi; enflasyon oranlarının kalıcı bir biçimde düşük ve tek haneli rakamlara indirilmesi hedeflerine uygun olarak hazırlandı. 2014-2018 dönemini kapsayan Onuncu Kalkınma Planı ile Türkiye’nin uluslararası değer zinciri hiyerarşisinde üst basamaklara çıkmış, yüksek gelir grubu ülkeler arasına girmiş ve mutlak yoksulluk sorununu çözmüş bir ülke haline gelmesi amaçlanıyor. Bu amaç doğrultusunda, 2018 yılında GSYH’nın 1,3 trilyon dolara, kişi başına gelirin 16 bin dolara yükseltilmesi; ihracatın 277 milyar dolara çıkarılması; işsizlik oranının %7,2’ye düşürülmesi hedefleniyor. Daha yüksek bir büyüme performansının istikrarlı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması, rekabet gücünün ve toplumun refah seviyesinin artırılması öngörülerine yer verilen Plan döneminde, sermaye birikimi ve sanayileşme süreci hızlandırılacak; yurtiçi tasarruflar, üretken yatırımlar ve üretim faktörlerinin verimlilik düzeyleri artırılacak; cari açık makul düzeylere çekilecek; ekonominin yenilikçi ve ithalat bağımlılığı azalmış bir yapıya dönüştürülmesi sağlanacak. “Ticaret Hizmetleri” başlığı altında, ticaret hizmetlerinde giderek artan modern işletme teknikleri ve teknoloji kullanımı yoluyla verimlilik ve performans artışlarının sağlandığı ve hızlı bir dönüşüm sürecine girildiği vurgulanan Planda, bu gelişmelerin tarım ve sanayi sektörlerinde kalite ve verimliliğin artırılmasına katkı sağladığı, sektörde geleneksel yapıdan, modern büyük mağazaların, zincir marketlerin yer aldığı bir yapıya geçiş olduğu kaydedildi.

Organize perakendeciliğin toplam perakendecilik içerisindeki payının hızlı bir yükseliş kaydederek %40 civarına ulaştığına dikkat çekilen planda, 2007-2012 döneminde toptan ve perakende ticaret hizmetlerinin yıllık ortalama %2,8 oranında büyüdüğü belirtildi. Toptan ve perakende ticaret hizmetlerinin GSYH içerisindeki payı 2006 yılında %12,5 iken 2012 yılında %12,2, toplam istihdam içerisindeki payı ise 2006 yılında %16,8 iken 2012 yılında %14,1 oldu.

2007-2012 döneminde otel ve lokantacılık hizmetleri yıllık ortalama %2,8 büyürken, otel ve lokantacılık hizmetlerinin GSYH içerisindeki payı 2006 yılındaki %2,2 seviyesinden 2012 yılında %2,4’e, toplam istihdam içerisindeki payı ise %4,6’dan %4,9’a yükseldi.

Ticaret hizmetlerinde öncelikle modern tedarik zinciri yönetimi ve kombine taşımacılık sistemlerinin kurulmasına, teknoloji kullanımının artırılmasına ihtiyaç olduğu vurgulanan Planda, sektörde kayıt dışılığın azaltılması için etkin denetim ve gözetim ile kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasının yanında tüketici duyarlılığının artırılmasının önem taşıdığı; ayrıca ticareti yapılan ürünlerin çevreye olan etkileri ile kalite ve hijyen sorunlarını gidermek üzere ürün ve sunum standartlarının geliştirilmesi ve piyasa denetim ve gözetiminin güçlendirilmesi ihtiyacı bulunduğu ifade edildi. Gerek yöresel tatlarımızın daha modern ve kaliteli sunumlarla geniş kitlelere ulaştırılması, gerekse uluslararası büyük zincirlerin tecrübelerini ülkemize taşımalarıyla lokantacılık sektöründe iş hacminin artacağı tahminine de yer verilen Planda, Ticari Hizmetlerde amaç ve hedefler ile politikalar şöyle sıralandı:

“Ticaret faaliyetlerinde yüksek katma değerli hizmet üretiminin ve verimlilik artışının sağlanması, teknoloji kullanımı ve yeniliğin özendirilerek hizmet kalitesinin artırılması, rekabetin ve tüketicinin korunması ile sektör içi kesimler arasında dengeli gelişmeyi sağlayan bir ortamın tesis edilmesi temel amaçtır.

Toptan ve perakende ticaret hizmetleri sektörüne yönelik düzenlemelerde, sektörün girdi ve çıktı tarafı göz önüne alınarak, tarım ve imalat sanayii sektörleri ile tüketiciler üzerindeki etkileri çok yönlü olarak analiz edilecek ve piyasa işleyişinde ortaya çıkabilecek aksaklıklar giderilecektir.

Geleneksel toptan ve perakende sektörünün rekabet gücünü artırıcı tedarik ve satış faaliyetleri geliştirilecektir. Bu kesimde modern işletme teknikleri, yeni hizmet modelleri ve teknoloji kullanımı desteklenecektir.

Ticaret hizmetlerinde markalaşma ve kurumsallaşma kapasitesinin geliştirilmesi yoluyla işletmelerin özellikle yeni gelişen çevre ülke pazarlarına daha fazla açılması sağlanacaktır. Girişimcilerin yurtdışı pazarlara açılması amacıyla elektronik ticaret hizmetleri geliştirilecektir.

Tüketicinin korunmasıyla ilgili mevzuat, güncel gelişmelere uygun olarak yeniden düzenlenecek, uygulamalar iyileştirilecektir.”

Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı kapsamında, kayıt dışı ekonominin GSYH’ya oranının beş puan, tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılmasının hedeflendiği plan döneminde, Sağlıklı Yaşam Ve Hareketlilik Programı kapsamında da sağlık ve hijyen koşulları dikkate alınarak güvenilir gıda üretim ve tüketimi için toplumun bilimsel verilere dayalı olarak bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi, gıda denetim ve kontrol altyapısının geliştirilmesi, güvenilir gıda üretim ve tüketimi için gıda etiketleme, izlenebilirlik ve ürün takip sisteminin geliştirilmesi hedefleniyor.

Büyüme ve İstihdam Gelişmeleri ve Hedefleri

Kaynak: 2006 ve 2012 yılı verileri TÜİK’e aittir. 2013 ve 2018 yılı verileri Onuncu Kalkınma Planı tahminleridir.
(1) Dolaylı Ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri GSYH hesabına eksi olarak girmektedir.
(2) Dönem ortalamasını göstermektedir.