GAP Bölgesi’nde Yenilenebilir Enerji kulanımı ve enerji verimliliğinin artırılması

GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından yürütülmekte olan “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ve enerji verimliliğinin arttırılması (YEEV) Proje çalışmalarını Dr. Musret Mutlu, değerlendirdi.

Proje; Güneydoğu Anadolu Bölgesi için 2007 yılında hazırlanmış olan Rekabet Gündemi’nin ana vizyonu ile uyumlu olarak, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sürdürülebilir ve sosyal olarak eşitlikçi bir şekilde kalkınmasına enerji verimliliği uygulamaları ve yenilenebilir enerjinin daha yaygın kullanımı yoluyla katkıda bulunmayı amacı ile hazırlanmıştır. Bu genel amaç çerçevesinde, sürdürülebilir büyüme yaklaşımı, Proje’nin yürütülecek faaliyet ve sonuçlarında temel ilke olarak benimsenmiştir. 2009 Temmuz- Mayıs 2011 döneminde Projenin ilk fazı kapsamında Bölge’de yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği alanında ilerleme sağlanabilecek alanların tespitine yönelik çalışmalar bir strateji ve eylem planı ile belirlenmiştir. 16 Şubat 2012 tarihinde, ilk faz döneminde oluşturulan proje dokümanının T.C. Kalkınma Bakanlığı GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, T.C. Dışişleri Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından imzalanmasını müteakip, ikinci faz fiilen başlamıştır. Bu faz, eylem planı öngörüleri doğrultusunda ve daha çok uygulamaya yönelik faaliyetlere ağırlık verecek şekilde planlanmıştır.

GAP Bölgesi’nde Yenilenebilir Enerji (YE) Kullanımı ve Enerji Verimliliği’nin (EV) Arttırılması Projesi; T.C. Kalkınma Bakanlığı GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı (GAP BKİ) tarafından, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) teknik desteği ile yürütülmektedir. Proje alt bileşenlerinde ise, Harran Üniversitesi’nde kurulum çalışmaları devam eden GAP-YENEV Merkezi, Danimarka Teknoloji Enstitüsü, İpekyolu Kalkınma Ajansı, Karacadağ Kalkınma Ajansı, Dicle Kalkınma Ajansı, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Gaziantep Sanayi Odası ve Gaziantep Üniversitesi ile ortak çalışmalar yürütülmektedir.

Projenin ilk fazında oluşturulan eylem planında, ikinci faza ilişkin olarak;

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sanayi sektörlerinde ve hizmet binalarında EV/YE imkânlarının belirlenmesi ile örnek uygulamaların yapılması ve yaygınlaştırılması

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin YE kullanım potansiyelinin arttırılması

• Bölge’de sanayi, hizmet, bina ve tarım sektörlerinde EV ve YE konularında teknik, kurumsal ve işgücü kapasitesinin geliştirilmesihedeflenmiştir. Bu çerçevede;

• Güneş enerjisi ile tarımsal sulama alanında gerçekleştirilmesi planlanan beş ayrı pilot proje uygulaması için uygun sahalar ve proje teknik özellikleri belirlenmiş, ihale süreci başlatılmıştır,

• Kamu kurumlarında enerji verimliliğinin iyileştirilmesine dönük pilot uygulama çalışmaları kapsamında belirlenen binalarda proje teknik özellikleri detaylandırılmış ve ihale süreçleri başlatılmıştır.

Enerji  verimliliği danışmanlığı alanında hizmet vermek isteyen girişimcileri desteklemek üzere, Gaziantep’te kurulumu planlanan Enerji Verimliliği Danışmanlığı Kuluçka Merkezi ve Ortak Kullanım Laboratuarı için, Gaziantep Sanayi Odası, Gaziantep Üniversitesi, Makine Mühendisleri Odası Gaziantep Şubesi, Elektrik Mühendisleri Odası Gaziantep Şubesi, İpekyolu Kalkınma Ajansı ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü yetkilileri ile proje paylaşımı amaçlı toplantılar gerçekleştirilmiştir. Söz konusu merkezin kurulumu ve ilgili adayların enerji yönetimi konusundaki eğitim süreçlerine ilişkin hazırlıklar devam etmektedir.

– Bölge’de yer alan kurumların enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji alanlarında kurumsal kapasitelerinin arttırılmasına yönelik proje bileşeni kapsamında, bir kurumsal ihtiyaç analizi istişare çalıştayı gerçekleştirilmiş ve bir strateji raporu oluşturulmuştur. Söz konusu rapor doğrultusunda, eylem planı hazırlıkları yürütülmektedir.

-Karbon-nötr otel ve eko-turizm kavramları dahilinde, Bölge’de yer alan turistik tesislerin enerji verimliliğini iyileştirmek ve yenilenebilir enerji alanlarındaki kapasite kullanımlarını artırmaya dönük bir analiz ve etüt çalışması başlatılmıştır.

-İzleyen dönemde, yukarıda bahsedilen çalışmaların tamamlanmasının yanı sıra;

• Sanayi sektöründe enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji alanında bir kurumsal kapasite ihtiyaç analizi ve ön etüt çalışması gerçekleştirilecek,

• Yıllık elektrik enerjisi tüketimi 50000 kWh ve üzeri seviyede olan toplam 20 sanayi kuruluşunda detaylı enerji etüt çalışmaları yürütülecek ve belirlenecek iyileştirme tedbirleri uygulamaya dönüştürülecek,

• Bölge’de (toplam kullanım alanı 1000 m2 ve üzeri) 150 adet kamu binası ile (toplam kullanım alanı 5000 m2 ve üzeri) 50 adet hizmet sektörü binası için enerji verimliliğinin iyileştirilmesi ve yenilenebilir enerji kullanımı potansiyelinin belirlenmesine yönelik bir analiz çalışması gerçekleştirilecek ve seçilecek 10 binada enerji etüt çalışmaları yürütülecek,

• Tarımsal sulamada kullanılan ve halihazırda şebeke enerjisi kullanan pompa sistemlerinde enerji verimliğinin arttırılmasına yönelik etüt çalışmaları düzenlenecek,

• Bölge’nin biyokütle kaynaklarının miktar ve dağılımlarının tespiti ile bu alanda bir kaynak haritası oluşturulacak,

• 500 kW güç kapasitesinde bir pilot biyokütle enerji santralinin kurulumu gerçekleştirilecek,

• Bölge’de enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji alanlarında bilinçlendirme kampanya ve faaliyetleri yürütülecek,

• Teknik iş gücünün enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji alanlarında eğitimine dönük kurs ve programlar düzenlenecek,

• Ulusal ve uluslar arası kurum ve kuruluşlar ile proje konuları kapsamında kurulan ilişkiler geliştirilecektir.

Bölge’deki istihdamı artırmak amacıyla, sanayi, bina, hizmet ve tarım sektörlerindeki teknik işgücüne yönelik olarak, enerji verimliği ve yenilenebilir enerji alanlarında eğitimler ve enerji yöneticiliği sertifika kursları düzenlenmesi planlanmaktadır. Diğer yandan, tüm pilot projeler sürdürülebilirlik ve ölçeklendirilebilirlik hedefi doğrultusunda tasarlanmakta ve uygulanmaktadır. Uygulama sonuçlarının kamuoyu ile paylaşımı ve toplumsal bilinci artırma faaliyetleri ile birlikte, gerek enerji verimliliği gerekse yenilenilir alanlarında yeni işkollarının gelişmesi ve istihdamın artması hedeflenmektedir.

Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalara göre; Türkiye’nin en fazla güneş ışınımı alan bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Bölgemizde, yıllık toplam direk güneş ışınımının ortalama enerji değeri, metrekare başına, 1600 kilowatt-saat veya üzerindedir, yıllık güneşlenme süresi ise 3000 saate tekabül etmektedir. Ancak güneş enerjisinden, evsel ölçekte sıcak su etme dışında, sanayi ölçeğindeki termal uygulamalarda veya doğrudan elektrik enerjisi üretiminde yeterince yararlanılmamaktadır. Güneş enerjisi ile sulama sistemlerinin demonstratif pilot uygulamalar ile yaygınlaştırılması bu noktada önem arz etmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, diğer yandan, buğday, arpa, mısır ve pamuk sap ve çırçır atıklarından 4 oluşan ve 2009 yılı verileri ile toplam 33877 MWh tahmini ısıl değere sahip bir biyokütle potansiyeli bulunmaktadır. Proje çerçevesinde, önce Bölge’nin biyokütle alanındaki kaynak miktarları ve dağılımının detayları ile haritalandırılması ve sonrasında 500 kW güçte bir örnek biyokütle enerji santrali kurulması planlanmıştır.

Bölge’de (toplam kullanım alanı 1000 m2 ve üzeri) 150 adet kamu binası ile (toplam kullanım alanı 5000 m2 ve üzeri) 50 adet hizmet sektörü binası için enerji verimliliğinin iyileştirilmesi ve yenilenebilir enerji kullanımı potansiyelinin belirlenmesine yönelik bir analiz çalışması gerçekleştirilecek ve seçilecek 10 binada enerji etüt çalışmaları yürütülecektir. Belirlenen üç kamu binasında enerji verimliliğinin iyileştirilmesine dönük pilot uygulama çalışmaları kapsamında, hâlihazırda proje teknik özelliklerinin detaylandırılması ve ihale süreçlerine devam edilmektedir. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, tüm projeleri sürdürülebilir kalkınma ve sosyal-eşitlik ilkeleri doğrultusunda yürütmekte, proje aşamalarında diğer kamu kurumları ile işbirliği içinde çalışmakta ve projelerden elde edilen sonuçları ilgili konularda devlet politikası oluşturan kurumlar ile paylaşmaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin en yoğun ısıl iklim kuşağında bulunmasına rağmen, bina yalıtımı normlarının uygulanmasında büyük eksiklikler olduğu değerlendirilmektedir. Kamu kurumlarına ait binalarda yürütülen pilot çalışmaların en büyük amacı, yapı müteahhitlerine, denetim kuruluşlarına ve halka ısı yalıtımı ve diğer enerji tasarrufu tedbirleri konusunda yapılabilecek reel çalışmaları ve bunların yararlarını göstermektir. Enerji verimliliği konusunda düzenlenmesi planlanan bilinçlendirme faaliyetleri de bu amaca yöneliktir.

Bu kapsamda, öncelikle bir bilinçlendirme kampanyası ve stratejisi geliştirilmesi, ardından Bölge’de yer alan tüm illerde enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji alanlarında uygulamaya geçirilebilecek yöntem ve tedbirlerin, pilot proje uygulamaları ve sonuçları da dahil olmak üzere, yazılı ve görsel mecrada tanıtılması, öğrencilerin enerji tasarrufu ve çevre koruma bilincini sürekli geliştirmeye dönük eğitim faaliyetleri düzenlenmesi, ulusal ve uluslar arası ölçekte seminer ve konferanslar organize edilmesi planlanmaktadır. 5

Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konularında katma değer yaratılması konusunda, özellikle Harran Üniversitesi’nde kurulum çalışmaları devam etmekte olan GAP Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Merkezi bünyesinde araştırma-geliştirme faaliyetleri yürütülmektedir. Buna ilave olarak, Danimarka Teknoloji Enstitüsü (DTI) ve merkezi A.B.D.’de bulunan ulusal laboratuar ve üniversiteler ile bu amaca yönelik ortak programlar geliştirilmektedir.

GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Proje’yi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) teknik desteği ile yürütmekte, her proje bileşeni için konusunda yetkin ulusal ve uluslarası akademisyen, uzman ve kuruluşlar ile çalışmaktadır.