Son 6 ay içinde çarşı, pazarda ve en çok da markette matematik değişti. Hafta başında marketlerdeki gerçek zam oranını tespit etmek üzere en çok tüketilen 25 ürünün fiyatındaki değişimi masaya yatırdığımız bir analizi yapıp son 1 yılda fiyatlarda ortalama yüzde 70’lik bir yükseliş yaşandığını örnekleri ile haberleştirmiştik.

Haberimiz geniş kitlelere ulaşırken klişe de olsa içinde yaşamayı öğrendiğimiz ‘hayat pahalılığı’nı rakamlarla gözler önüne sermiş olduk.

Basit bir gözlem belki ama adeta marketlerde kasada bekleme sürelerinin dahi azaldığını sizler de deneyimleyebilirsiniz hatta sepetlerin hafiflediğini…

Aslında tartışma Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dolar, faizler ve enflasyondaki gerilemeye rağmen marketlerde fiyatların yüksek olmasını eleştirmesiyle alevlenmişti. Peki finansal saldırının gerçekleştiği Ağustos 2018’den sonra yüzde 80’leri aşan oranlarda zamlarla raflara çıkan ürünler marketlerin cirosundan nasıl bir etki yarattı?

İlk tespit 5 halka açık perakendecinin cirosu 52 milyar TL’ye ulaştı. İkinci tespit ‘indirimli’ marketlerin cirosundaki büyüme oranı diğerlerini geride bıraktı. Belki de en önemlisi marketler brüt kar marjlarını korudu.

Her ailenin 1 ay içinde evine aldığı temizlik ve gıda ürünlerinde yaşanan fiyat artışlarının izini organize perakende devlerinin mali tablolarında sizin için sürdük.

Baştan altını çizelim bu haberdeki araştırmamız bilançolarını 3’ler aylık periyotlarda takip edebildiğimiz borsada işlem gören halka açık perakende şirketlerini kapsıyor.  Aralarında Şok, Bizim Toptan, Bim, Migros ve Carrefoursa var. Benzer büyümeleri kaydettiğini tahmin ettiğimiz A101 gibi markaların ise borsaya kote olmaması dolayısıyla mali tablolarına ulaşmak mümkün değil.

EN BÜYÜK ARTIŞ KİMDE?

Hazırladığımız tablo 2018’in 9 aylık (Eylül 2018) dönemi içerisinde marketlerin satış performansını yansıtıyor. Bu tarihin önemi dolar kurunun 6.88 ile zirve yaptığı Ağustos sonrası zamların raflara çıktığı 1.5 aylık dönemi göstermesinde. Yıllık bilançolar çıktığında fiyatlardaki artışın cirolardaki etkisini daha net görebileceğiz ancak 1.5 aylık ciro artışları da bu konuda fikir sahibi olmamızı sağlıyor.

Gelelim rakamlara…

Ancak önce tartışmayı hatırlatalım. Pazar payı büyüklüğü açısından sektörün önde gelen bir zincir perakendecinin Aralık 2017, Eylül 2018 (Kur şoku sonrası) ve Ocak 2019 fiyatları karşılaştırmıştık. Dolar kurunun son 1 yıl içindeki artış oranının yerli yabancı fark etmez her üründe olduğu gibi hatta 2 katına yakın düzeyde fiyatlara yansıtıldığını gördük. Üstelik de TÜİK’e göre 1 yıllık enflasyon yüzde 20.30, gıda enflasyonu ise yüzde 25.11 düzeyindeyken.

Dolar kuru Aralık 2017’de 3.81 TL düzeyindeyken 2018 ortasından yaşanan finansal operasyon sonrasında 6.88 ile zirveyi gördü. Bu dönemde kurdaki artış yüzde 80 civarlarını gördü. Sonrasında finansal dengelemeye giren ekonomide kur 5 TL’ler seviyesine kadar geriledi ve bugün kur 5.32’lik düzeylerde. Son 1 yıldaki TL değer kaybı yüzde 40’larda. Market raflarındaki ürünlerdeki son 1 yıllık zam ortalaması da tam tamına yüzde 70’lerde. Oysa fiyat elastikiyeti çok yüksek olan yani hızlıca fiyat değişimlerini etiketlere yansıtabilme kabiliyeti olan perakendecilik sektöründe bu zamların geri çekilmesi beklenebilir. Hatta en azından raflarına ürünlerini koyan sanayicilere baskı yaparak artışları frenlemeleri… Zira yerli bir kenara son dönemde ithal malları satanların maliyet hesaplarında hala Ağustos 2018’deki zirve sevilerdeki kurlardan fiyatlama yaptığı kulislerde çokça konuşulan konulardan. Sanki dolar 5.30 seviyelerine gerilememiş gibi hala bazı üreticiler yada ithalatçılar maliyetlerde doları 6 TL üzerinden hesaplıyor.

YÜZDE 35 BÜYÜME DİKKAT ÇEKTİ

Ancak tablo böyle değil. Eylül 2018 sonu ile 9 aylık bilançolarına göre perakendecilik sektörünün toplam cirosunun yüzde 26’lar mertebesinde arttığı gözleniyor. Sektör oyuncuları bu satış hasılatı büyümesini organik olarak tabir edilebilecek olan fiyatlardaki artışlarla hem de inorganik ifadesiyle izah edilen mağaza sayısındaki artışlarla sağlıyor. Genel olarak marketlerin yıllık ciro büyümeleri mağaza sayılarını büyütmedilerse yıllık yüzde 13-15 mertebesindeyken 2018’in 9 aylık döneminde yüzde 26’lık ortalama artışlara sahne oldu. Bizim araştırmamıza konu olan indirimli marketlerin kimilerinin yüzde 30-35 oranlarında satışlarını artırdığı görüldü. Üstelik de brüt kar marjlarından ödün vermeden. Brüt kârlar da cirolar kadar arttı.

Hatta 2017’yi zararda kapatanlar dahi 2018’de kâra geçti. Doların sıçradığı sadece 1.5 aylık dönemi içeren bu sonuçlar cirolarda zamlar nedeniyle yaşanan artışı ortaya çıkardı. İncelediğimiz bilançolara dönelim ve son tespitleri ortaya koyalım. Finansman yükleri nedeniyle zarar eden markalar var. Ancak brüt kâr marjları aşınmamış. İndirimli market imajı nedeniyle rakiplerinden daha hızlı büyüyenler mevcut. Bir anlamda müşteri indirim sloganında konsolide olmuş yani birleşmiş ve o mecraya yönelmiş. Eylül 2018 sonrası dönemin mali tablolara yansıyacağı yıllık bilançolar elbette resmin daha net ortaya çıkmasına imkân verecek. Ancak söz konusu bilançolar bu yılın şubat, mart ayında açıklanacak.

KREDİ KARTLARINDA SON DURUM

Market bilançolarından bağımsız bir ilginç rakam da Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) Kredi Kartı ve Banka Kartı harcamalarını gösterdiği tablolarda ortaya çıkıyor.

2018’in 9 aylık döneminde market ve AVM’lerde tüketiciler 109 milyar TL’lik harcama yaptı. Bu harcamanın da yüzde 85’i kredi kartı ile yapılırken geri kalanı banka kartları ile yapıldı. Oysa 1 sene önce bu pazarlarda 2017’inin ilk 9 ayında bu harcama tutarı 94 milyar liraydı. Ve kredi kartı oranı yüzde 90’lar civarındaydı.

Nedir tespit? 2018’in 9 aylık döneminde kredi kartı yerine banka kartı yani bankadaki mevduatınızdan harcama imkanı veren kartta harcama artışı. Bu neyi gösteriyor? Tüketicinin ayağını yorganına göre uzatma çabasını. Batmadan elindeki kadarını tüketme davranışını…